Vasi, Vesayet ve Kayyım

Vasi-Vesayet

Vasi kimdir? Vasi ne demektir? Medeni Kanun vesayet kavramını ilgili hükümlerinde yer vermiştir. Gerek velayet altında bulunmayan küçükler, gerek çeşitli sebeplerden dolayı kendilerini ve mallarını yönetmekten aciz bulunan ergin kişileri korumaya yönelik olan gerekli kuruma vesayet denir. Vesayet organları denilince bir yandan vasilik ve kayyımlık ödevini kullanan kişiler, diğer yandan da onları atayan ve denetleyen makamlar anlaşılır. Bunlar da vesayet daireleri ile vasi ve kayyımdan oluşur.

Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kendisine ve mallarına özen göstermek ve hukuki işlemlerinde onu temsil etmek üzere vesayet makamı tarafından atanan bir vesayet organıdır.

Kayyım ise, bir malın yönetilmesi veya belli bir işin görülmesi için vesayet makamı tarafından atanan bir vesayet organıdır.

Vesayet Gerektiren haller nelerdir?

Bu başlık adı altında, vesayet altına alınma nasıl olur, kimler vesayet altına alınır, kimlere vasi tayin edilir konuları üzerinde açıklamalarımızı yapacağız. Vesayeti gerektiren hallerden birisi küçüklük, diğeri ise kısıtlamadır(hacirdir).

Küçükler ergin oluncaya kadar anne ve babalarının velayeti altındadır. Bir küçüğün anne ve babasının her ikisi de ölmüş veya gaipliğine karar verilmiş veya velayet hakkı her ikisinden  de kaldırılmış olursa bu küçük “velayet altında olmayan küçük” durumuna girer. Medeni Kanuna göre de velayet altında bulunmayan her küçük vesayet altına alınır. Küçüğün vesayet altına alınması, vesayeti gerektiren bir halin varlığını öğrenen nüfus memurlarının, idari makamların, noterlerin ve mahkemelerin durumu heme yetkili makamlara bildirmeleri sonucu gerçekleşir.

Kısıtlama, erginliğe erişmiş olmakla birlikte bazı sebeplerden dolayı korumaları gereken fiil ehliyetlerinin mahkeme tarafından tamamen kaldırılması veya sınırlandırılmasıdır. Medeni Kanun hangi hallerin kısıtlama sebebi sayılacağını sayılı bir şekilde belirtmiştir. Buna göre;

-Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı

-Savurganlık, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı kötü yönetim,

-1 yıl ve daha uzun süreli hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum olma kısıtlama sebepleridir.

Buna göre akıl hastalığı vesayet altına alınma, akıl zayıflığı vesayet altına alınma, bipolar bozukluk vesayet altına alınma sebepleridir. Bununla birlikte zihinsel özürlü vasi tayini, şizofren vasi tayini, yukarıda belirtildiği şekilde hükümlüye vasi tayini gerekecektir.

Bunlardan başka bir de isteğe bağlı kısıtlama vardır. Medeni Kanuna göre “yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gereği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin, kısıtlanmasını isteyebilir. Dolayısıyla isteğe bağlı kısıtlamada kişinin kısıtlanmayı talep etmesi gerekmektedir. Ayrıca kişinin işlerini gereği gibi yönetmekten aciz olduğunu ispat etmesi gerekir. Bu sebeple yaşlılar, sakat kimseler, yatalak hastalar işlerini gereği gibi yapamadıklarını ispat ettiklerinde ve kısıtlanmayı talep ettiklerinde, vesayet makamı tarafında kısıtlanarak vesayet altına alınırlar.

Kısıtlama kararı kesinleşince hemen kısıtlananın hem nüfusa kayıtlı olduğu, hem de yerleşim yerinin bulunduğu yerde resmi ilan olunur.

Vasi Atanması- Kimler Vasi Olabilir?

Hangi şartlarda vasi tayin edilir, hangi şartlarda vasi atanır, kimler vasi olabilir sorularına bu başlık altında cevap vermeye çalışacağız. Bir kimsenin vasi olarak atanabilmesi için ergin ve aynı zamanda vasiliği yürütmeye yetenekli olması şarttır. Bu cümlede belirtilen vasi olma şartları incelendiği vakit, özürlüler ile sağır dilsizler, vasiliğe yetenekli(uygun) değildirler.

Erkekler kadar kadınlar da atanabilirler. Kısıtlılar, kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler, menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar ile ilgili vesayet dairesi hakimleri bu görev için atanamazlar.

Vasi tayini genellikle kişinin eşi veya yakın kan veya kayın hısımları arasından gerçekleşir.

Vasinin atanmasında yetkili ve görevli vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesidir. Vesayet makamı bir tek kişiyi atayabileceği gibi birden çok kişiyi de atayabilir. Vasilik süresi 2 yıldır.

Vasilikten Kaçınma ve Vasiliğe İtiraz

Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak 10 gün içinde vesilikten kaçınma hakkını kullanabilir. İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak 10 gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir. Vesayet makamı, vasilikten kaçınma veya itiraz sebebini yerinde görürse yeni bir vasi atar; yerinde görmediği takdirde bu konudaki görüşü ile birlikte gerekli kararı vermek üzere durumu denetim makamına bildirir.

Geçici Vesayet (Geçici Vasilik)

Vasilikten kaçınıldığı veya vasiliğe itiraz edildiği hallerde, kaçınma ve itirazların yargısal incelemesinin belirli bir zaman alacağı kesindir. Medeni kanuna göre vasiliğe atanan kimse, vasilikten kaçınmış veya atanmasına itiraz edilmiş olsa bile, yerine bir başkası atanıncaya kadar vasiye ait görevleri yerine getirmekle yükümlüdür. Bu takdirde geçici vasi olan kişi zorunlu işleri yapmakla yükümlüdür.

Vasi Ücreti

Vasinin yüklendiği vesayet görevinin gerek bir yönüyle kamusal bir görev ifası niteliğinde olması diğer yönüyle de vasi ve vesayet altındaki kişi arasındaki bir yasa kaynaklı bir vekalet ilişkisine dayanması sadece talep etmesi halinde vasiye bir ücret ödenmesine olanak tanımaktadır. Vasi, vesayet altındaki kişinin mal varlığından, olanak bulunmadığı takdirde Hazineden karşılanmak üzere kendisine bir ücret verilmesini isteyebilir.

Ödenecek ücret, yönetimin gerektirdiği emek ve yönetilen mal varlığının geliri göz önünde tutulmak suretiyle her hesap dönemi için vesayet makamınca belirlenir.

Vasinin Görevleri

Vasi ne yapar, vasi hangi işlemleri yapabilir gibi soruların cevabını bu başlık altında bulabilirsiniz.

Defter Tutma: Vasiye görevine başlarken öncelikli olarak sulh hukuk mahkemesinin görevlendireceği bir kişi ile birlikte vesayet altındaki kişinin mal varlığına ilişkin defteri(envanteri) hazırlama yükümü yüklenmiştir. Vesayet altındaki kişinin mallarının defterinin tutulması fiili, vasinin görevinin başlamasıyla bir zorunluluk olarak ortaya çıkar.

Değer Taşıyan Eşyaların Saklanması: Kıymetli evrak, değerli eşya, önemli belge ve benzerleri, mal varlığının yönetimi bakımından bir sakınca yoksa, vesayet makamının gözetimi altında güvenli bir yere konulur.

Menkullerin Satımı: Vesayet altındaki kişinin menfaati gerektirirse değerli şeylerin dışındaki taşınırlar, vesayet makamının vereceği talimat uyarınca açık artırma ile satılır.

Taşınmazların Durumu: Vasi ev satabilir mi? Medeni Kanunu m.444,  vesayet altındaki kişilerin taşınmazlarının satışını, vesayet altındaki kişinin menfaatinin zorunlu kıldığı hallerde bir tamamlayıcı olgu olarak vesayet makamının iznine bağlamıştır. Satışın öncelikle vesayet altındaki kişinin menfaatine olması gerekir. Bu menfaatin olduğu durumlarda ancak vesayet makamının izni ile olanaklıdır.

Vesayet Altındaki Kişinin Temsili: Vesayet altındaki kişi, kendisine atanan vasi tarafından temsil edilmektedir, bu anlamda vesayet altındaki kişinin aynı zamanda yasal temsilcisidir.

Eğer vesayet altındaki kişi tam ehliyetsiz ise, vasi vesayet altındaki kişi hesabına olan işlemleri MK m. 449’daki yasak işlemler dışında bizzat kendisi yapmak zorundadır.

Vesayet altındaki kişi, sınırlı ehliyetsiz ise, vasi vesayet altındaki kişi hesabına olan işlemleri MK m. 449’daki yasak işlemler dışında bizzat kendisi yapabileceği gibi, kendisinin izniyle bizzat vesayet altındaki kişi dahi yapabilir veya izinsiz yapılan hukuki işlemi vasi sonradan icazet vererek başından itibaren geçerli kılabilir. Burada önemli olan nokta, kişiye sıkı sıkıya bağlı hakların kullanımı haricinde, vesayet altındaki kişinin karşılıksız kazandırmaları bakımından vasinin yasal temsil yetkisine dayalı olarak işlem yapabilme olanağının mevcudiyetidir.

Örneğin vasi boşanma davası açabilir mi, vasi reddi miras yapabilir mi şeklindeki sorulara net cevap verebilmek mümkün değildir. Her olay kendi özelliğine göre farklılıklar gösterebilecektir. Kısıtlılık halinin ne olduğu önem arz etmektedir. Bu halde uzman ve deneyimli ofis avukatlarımızla lütfen irtibata geçmekten çekinmeyiniz.

Kayyımlık

Kayyım da vesayet organlarındadır; fakat fonksiyonu vasininkinden farklıdır. Gerçekten vasi, vesayet altındaki kimsenin hem kendisine hem de mallarına özen göstermek üzere atandığı halde, kayyım sadece belirli işleri görmek veya bir mal varlığını yönetmek için atanır.

Kayyımlık, atanmasını gerektiren sebeplerin mahiyetine göre temsil kayyımlığı veya yönetim kayyımlığı olmak üzere başlıca iki türlüdür.

Eğer kayyım, bir kimsenin belli bir işini görmek üzere atanmış ise buna temsil kayyımlığı adı verilir.

Eğer kayyım, herhangi bir kimse tarafından yönetilmeyen yani yönetimsiz kalan mallar için gerekli önlemleri almak üzere atanmış ise, buna yönetim kayyımlığı denir. Şirketler kayyım atanmasında, iflas erteleme dosyasında iflası istenen şirkete atanan kayyım, son dönem haberlerde şirket mallarının yönetimi için atanan kayyımlar yönetim kayyımı olarak vesayet makamınca atanmıştır.

Yasal Danışman

Kısaca yasal danışmanlığa da değinecek olursak; yasal danışmanlık mahiyeti itibariyle vesayetle ilgili bir kurumdur, fakat vesayet organları arasında sayılmamıştır. Buna göre kısıtlanması için yeteli sebep bulunmamakla birlikte korunması bakımından fiil ehliyetinin sınırlanması gerekli görülen ergin bir kişiye aşağıdaki işlerde görüşü alınmak üzere bir yasal danışman atanır:

-Dava açma ve sulh olma,

-Taşınmazların alımı-satımı ve taşınmazlar üzerinde rehin ve başka bir ayni hak kurulması,

-Kıymetli evrak alım satımı ve rehnedilmesi,

-Olağan yönetim sınırları dışında kalan yapı işleri,

-Ödünç verme ve alma,

-Anaparayı alma,

-Bağışlama,

-Kambiyo taahhüdü altına girme,

-Kefil olma

Kendisine yasa danışman atanan ergin kişinin fiil ehliyeti yukarıda sayılan işlemler bakımından sınırlandırılmıştır; zira bu kişi, söz konusu işlemleri yapmadan önce yasal danışmanın görüşünü almak zorundadır; onun olumlu görüşünü almadan yaptığı hukuki işlemler, tek taraflı bağlamazlık yaptırımına tabidir.

Vesayet Davası ve Vesayet Davası Şartları 

Vesayet ve vasilik konusuna yukarıda ayrıntısıyla değindikten sonra sizlerin konu ile ilgili yeterince bilgi sahibi olduğunuz kanısındayız. Günümüzde özellikle, akıl hastalığı ve yaşlılık sebebiyle bir çok kişi hukuki işlemlerin idaresinde ve yönetilmesinde sıkıntılarla karşılaşmaktadır. Vasilik kurumu da bunun için vardır. Bir çok kişi vasi olmanın hak ve yükümlülüklerini bilmeden, internet ortamından edindiği eksik ve yanlış bilgilerle arzuhalcilere yazdırmış olduğu dilekçelerle başvurular yapmaktadır. Ancak bu gibi durumlarda çokça hak ihlalleri ve mağduriyetler yaşanmaktadır. Dava şartları yukarıda anlatılanlar doğrultusunda değerlendirilecektir. Bunun için uzman bir avukat vasıtasıyla işlemlerini yürütmeniz sizin yararınıza olacaktır.